Pielęgniarka odgrywa szczególną rolę w zespole żywieniowym. Odpowiada  za bezpośrednią opiekę nad pacjentem, monitoruje jego stan, reaguje na powikłania i sytuacje kryzysowe. Od jej wiedzy, doświadczenia i profesjonalnego podejścia zależy w dużej mierze powodzenie terapii żywieniowej i płynoterapii.

Ważną kwestią jest profilaktyka i przeciwdziałania powikłaniom. Pielęgniarka, która sprawuje opiekę nad pacjentem, powinna mieć odpowiednie, określone prawnie kwalifikacje. Najczęściej jest to osoba po kursie kwalifikacyjnym opieki długoterminowej, paliatywnej, ze specjalizacją chirurgiczną lub onkologiczną. Pełni ona szereg funkcji zawodowych w opiece nad pacjentem. Najbardziej podstawowa jest funkcja opiekuńcza i terapeutyczna. Pielęgniarka, prowadząc ocenę stanu pacjenta, kontroluje parametry życiowe i stopień nawodnienia, perystaltykę jelitową i wypróżnienia. Prowadzi opiekę w taki sposób, aby zminimalizować ryzyko powikłań. Jeżeli powikłania wystąpią, pielęgniarka pełni funkcję terapeutyczną – rozpoznaje je i wdraża odpowiednie działania, aby je zminimalizować bądź wyeliminować.

Ważny jest również odpowiedni dobór i podaż diety dla pacjenta. Nie tylko ma to wpływ na osiągnięcie pożądanych efektów terapeutycznych. Część pacjentów może przyjmować pokarmy lub płyny drogą doustną, ale w niewielkich ilościach, natomiast resztę pokarmu podaje się przez gastrostomię. Nazywa się to jedzeniem dla komfortu. Pielęgniarka w takiej sytuacji asystuje przy podawaniu pokarmu. Natomiast jeśli pacjent cierpi na całkowitą afagię lub jest nieprzytomny.

Podstawą  prawidłowego leczenia żywieniowego jest odpowiednia ocena stanu odżywienia, dobranie właściwej drogi podaży leczenia:

• żywienie dojelitowe,
• pozajelitowe,
• doustne,
• indywidualne podejście do stanu klinicznego pacjenta, aby wdrożyć właściwe leczenie żywieniowe.

Za dobór diety odpowiada lekarz, dietetyk ale pielęgniarki są odpowiedzialne za jej prawidłową podaż. Musi zwrócić uwagę, czy preparaty żywieniowe są w odpowiedni sposób przechowywane, przygotowywane, ale też jak są podawane pacjentowi – z jaką prędkością, w jakiej ilości, żeby nie doprowadzić do zaburzeń żołądkowo-jelitowych. Jeżeli pacjent długo nie przyjmował pokarmów, to trzeba zacząć od małych ilości. Bardzo ważne jest kontrolowanie, czy podaż pokarmu przebiega bez komplikacji i czy nie występuje zaleganie treści pokarmowej, wymioty lub proces trawienia nie jest zaburzony czy wstrzymany. Należy sprawdzić czy dieta nie jest zbyt obciążająca, czy objętość porcji nie jest zbyt duża. Ważne jest prawidłowe ułożenie pacjenta do podawania pokarmu – nie może być to pozycja leżąca ani na boku. Pacjent powinien się znajdować w pozycji półleżącej, ale należy sprawdzić czy istnieją warunki anatomiczne do tego, aby go ułożyć w takiej pozycji..

Pielęgniarka sprawuje także kontrolę nad częstotliwością i jakością wypróżnień pacjenta. Jest to istotne, ponieważ u chorego może się pojawić nietolerancja na żywienie. Pielęgniarka musi wtedy zmniejszyć porcje lub zastosować przerwę wodną. W razie wystąpienia biegunki należy określić czy przyczyną jest leczenie żywieniowe, infekcja żołądkowo-jelitowa lub inny czynnik. Pielęgniarka  konsultuje się z lekarzem w sytuacji, gdy uzna, że podejmowane działania są nieefektywne i wskazane jest badanie lekarskie.

Więcej informacji w części poświęconej płynoterapii