Rozcieńczanie leków w płynach

Rozcieńczanie leków w płynach

Na oddziałach szpitalnych roztwory do infuzji wykorzystuje się nie tylko do wyrównywania zaburzeń wodno-elektrolitowych, ale również do rozcieńczania leków. Jakie płyny stosować i czy uwzględniać je w bilansie płynów?

Spis treści

Kiedy rozcieńczamy leki w roztworach do infuzji?

Niektóre leki do podania pozajelitowego wymagają wcześniejszego rozcieńczenia lub rozpuszczenia w roztworach do infuzji. Dzięki temu można je podawać, zapewniając:

  • stałe stężenie leku (np. heparyny),[1]
  • zmniejszenie ryzyka działań niepożądanych (np. antybiotyków aminoglikozydowych),[2]
  • uzyskanie dawek pediatrycznych,[3]
  • ograniczenie działania drażniącego leków na naczynia krwionośne poprzez zmniejszenie ich stężenia (np. leków przeciwnowotworowych).[4]

Jakie mamy rozcieńczalniki leków?

Obecnie na rynku dostępnych jest wiele różnych roztworów do infuzji, w których można rozcieńczyć leki. Jako przykłady można wymienić:

  • 0,9% roztwór chlorku sodu,
  • 5% lub 10% roztwór glukozy,
  • roztwór Ringera,
  • roztwór Ringera z mleczanami,
  • roztwór dekstrozy.[3],[5]

Wybór płynu do infuzji nie jest jednak przypadkowy. Substancja lecznicza musi być zgodna z danym roztworem. Oznacza to, że nie może dochodzić do zmian fizycznych (np. wytrącenia się osadu), zmian chemicznych (np. utraty aktywności leku) ani interakcji. Informację o zgodności leków z płynami można sprawdzić w ich Charakterystyce Produktu Leczniczego (ChPL).

Warto przy tym zwrócić uwagę, że pomimo swojej popularności, 0,9% NaCl nie jest jedynym zgodnym płynem dla wielu leków. Jego używanie jako rozpuszczalnika wynika często z przyzwyczajenia, a nie wyłącznie z wymagań stawianych w ChPL.[1],[3],[6]

Czy uwzględniać rozpuszczone leki w bilansie płynów?

Bilans płynów umożliwia monitorowanie ilości płynów, które pacjent przyjmuje i usuwa z organizmu. Należy w nim uwzględnić wszystkie źródła płynów, w tym te dostarczane drogą doustną, dojelitową i pozajelitową. Dotyczy to również rodzaju i ilości płynów wykorzystywanych w celu rozcieńczenia leków. Chociaż ilości te mogą wydawać się pozornie niewielkie, mogą mieć duże znaczenie w przypadku podawania dużej ilości leków. Podobnie może stać się u pacjentów długo przebywających na oddziałach szpitalnych.[7],[8]

Czy 0,9% NaCl to zawsze dobra opcja?

Roztwór 0,9% chlorku sodu to najczęściej wykorzystywany i zgodny z większością leków rozcieńczalnik. Jednak pomimo częstości jego użycia, należy robić to z ostrożnością. Stosowany w dużej ilości może doprowadzić do przeciążenia sodem i chlorkami organizmu. Narażeni są na to zwłaszcza pacjenci:

  • u których dodatkowo przetacza się 0,9% roztwór chlorków sodu w celu uzupełnienia strat płynów,
  • z ciężką niewydolnością nerek lub niewydolnością serca,
  • zażywający leki zwiększające stężenie sodu w organizmie (np. kortykosteroidy).[6],[9]

Podsumowanie

Substancje lecznicze można rozcieńczyć w różnego rodzaju płynach do infuzji, nie tylko w 0,9% roztworze chlorku sodu. Należy jednak wcześniej sprawdzić zgodność ze sobą leku i płynu w Charakterystyce Produktu Leczniczego. Warto pamiętać, że roztwory do infuzji powinny być uwzględniane w bilansie płynów. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów, którzy otrzymują dużą liczbę leków lub są hospitalizowani przez dłuższy czas.

Wykaz źródeł

[1] ChPL: HEPARINUM WZF, 5 000 IU/ml, roztwór do wstrzykiwań, nr pozwolenia: 03023

[2] ChPL: Vancomycin Kabi, 500 mg, proszek do sporządzania koncentratu roztworu do infuzji, nr pozwolenia: 18690

[3] ChPL: Biofuroksym, 250 mg, 500 mg, 750 mg, proszek do sporządzania roztworu lub zawiesiny do wstrzykiwań, nr pozwolenia: 08069

[4] ChPL: Cisplatin-Ebewe, 0,5 mg/ml, koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji, nr pozwolenia: 01808

[5] ChPL: Piperacillin/Tazobactam Kabi 2 g + 0,25 g, proszek do sporządzania roztworu do infuzji, nr pozwolenia: 08069

[6] Van Regenmortel N et al.: Fluid-induced harm in the hospital: look beyond volume and start considering sodium. From physiology towards recommendations for daily practice in hospitalized adults. Ann Intensive Care. 2021;11(1):79

[7] Aoyagi Y et al.: Saline versus 5% dextrose in water as a drug diluent for critically ill patients: a retrospective cohort study. J Intensive Care. 2020 Sep 11;8:69

[8] Wuyts SCM et al.: Interdisciplinary knowledge gaps on intravenous fluid management in adult patients: Survey among physicians and nurses of a university hospital. J Eval Clin Pract. 2022;28(4):599-606

[9] ChPL: Natrium chloratum 0,9% Fresenius, 9 mg/ml, roztwór do infuzji, nr pozwolenia: 02510

Ostatnie wpisy

Najnowszy wpis