Zapraszamy do lektury wywiadu lek. Michała Długaszka z dr. n. farm. Piotrem Kaczmarczykiem na temat rozwoju prehabilitacji w Polsce i widoków na przyszłość.

Czym zajmuje się prehabilitacja? Jakie są obszary jej działania? Jakich pacjentów obejmuje prehabilitacja?

Prehabilitacja ma na celu przygotowanie pacjentów do leczenia inwazyjnego, w którym przebieg procedur stanowi istotne obciążenie funkcjonalne, energetyczne i metaboliczne, a zatem znaczne ryzyko dla pacjenta. Obszarami działania prehabilitacji są głównie duże zabiegi chirurgiczne oraz leczenie onkologiczne. Prehabilitacja ma na celu jak najlepsze zagospodarowanie czasu od postawienia diagnozy do rozpoczęcia leczenia i doprowadzenie pacjenta do możliwie najlepszej kondycji zdrowotnej, by pomóc mu znieść trudy terapii, skrócić rekonwalescencję i jak najszybciej wrócić do zdrowia. W prehabilitacji leczenie inwazyjne często porównuje się do maratonu, gdyż jedno i drugie stanowi wielkie wyzwanie i obciążenie organizmu. Skoro wiemy, że aby sprostać wyzwaniu maratonu, należy odpowiednio się przygotować, to nie powinniśmy zakładać, że nieprzygotowany pacjent „prosto z ulicy”, wytrzyma wysiłek operacji czy leczenia onkologicznego. To bardzo trafne porównanie.

Najważniejsze obszary prehabilitacji to:

• ocena ryzyka niedożywienia klinicznego i jego profilaktyka poprzez odpowiednią dietę i fortyfikację żywności, a w razie potrzeby leczenie żywieniowe, adekwatne do potrzeb
• zwiększenie aktywności fizycznej, dostosowanej do możliwości, ale też preferencji chorego, co pomaga zgromadzić mięśniowy depozyt białka, zwiększa wrażliwość na leki przeciwbólowe, skraca czas późniejszej rekonwalescencji oraz zmniejsza ryzyko powikłań np. zapalenia płuc
• wsparcie psychologiczne i edukacja na temat choroby, metody leczenia, identyfikacji i łagodzenia powikłań oraz budowanie właściwego nastawienia i wzmocnienie zaufania do lekarza/szpitala
• przedoperacyjna opieka farmaceutyczna, mająca na celu ograniczenie ryzyka interakcji i powikłań polekowych, np. krwotoków, a także wsparcie w zakresie eliminacji nałogów, zwiększających ryzyko powikłań. To także kontrola samoleczenia zwłaszcza w zakresie suplementacji, bardzo powszechnej u pacjentów onkologicznych
• edukacja w zakresie świadczeń socjalnych przysługujących pacjentowi po zakończeniu leczenia.

Jakie są korzyści z prehabilitacji pacjentów? Co mówią na ten temat badania?

Dzięki prehabilitacji, inwazyjne leczenie zasadnicze jest bardziej skuteczne i obarczone mniejszą liczbą działań niepożądanych. Pacjenci są w mniejszym stopniu narażeni na powikłania, takie jak zaburzone gojenie, odleżyny, zakażenia, zapalenie płuc. Statystycznie chorzy spędzają w szpitalu mniej czasu, co dodatkowo wpływa korzystnie na ich bezpieczeństwo, a także ogranicza koszty związane z leczeniem powikłań jatrogennych. Bardzo ważnym aspektem jest aktywne włączenie pacjenta w proces przygotowania, nie jako bierny przedmiot procedury, a podmiot mający istotny wpływ na powodzenie leczenia. Dzięki opiece wieloaspektowej pacjent czuje się kompleksowo „zaopiekowany”, chętniej włącza się w proces leczenia, co zwiększa jego poczucie odpowiedzialności, a zatem i gotowości do stosowania się do zaleceń lekarskich. Rośnie również stopień zaufania do personelu. W publikacjach na temat prehabilitacji podkreśla się, że cele te są łatwe do osiągnięcia, zarówno pod względem nakładu pracy, jak i poniesionych kosztów.

Kto należy do zespołu ds. prehabilitacji?

Prehabilitacja to znakomity przykład opieki holistycznej opartej na współpracy zespołu specjalistów. Zespoły te na ogół tworzą lekarze, pielęgniarki, farmaceuci, psychologowie, fizjoterapeuci, dietetycy, neurologopedzi, a także pracownicy socjalni szpitala. W modelach zespołów optymalnych, które funkcjonują w ośrodkach zagranicznych, pacjent ma możliwość rozmowy z każdym z wymienionych specjalistów, a cały proces odbywa się w stacjonarnych, przyszpitalnych poradniach prehabilitacyjnych. W Polsce, w nielicznych ośrodkach, w których wdraża się prehabilitację, prowadzi się ją w miarę lokalnych możliwości. Niekiedy są to jedynie materiały informacyjne i edukacyjne, lecz są też ośrodki, określające indywidualne potrzeby pacjentów w poszczególnych obszarach i udzielające konsultacji specjalistycznych tam, gdzie potrzeby te są największe. W Polsce twórcą i propagatorem idei prehabilitacji jest prof. Tomasz Banasiewicz z Oddziału Klinicznego Chirurgii Ogólnej, Endokrynologicznej i Onkologii Gastroenterologicznej Szpitala Klinicznego im. H. Święcickiego w Poznaniu. Dzięki jego staraniom, w maju tego roku miała miejsce kolejna edycja niezwykle inspirującej i konstruktywnej konferencji zatytułowanej Prehabilitacja 2022 – to działa, gdzie przedstawiono zarówno różnorodne koncepcje, jak i doświadczenia funkcjonowania takich zespołów.

Jak udało się stworzyć Zespół ds. Prehabliitacji w WSS im NMP w Częstochowie? Jak powstawał?

Głównym założeniem przy organizacji naszego zespołu jest współpraca specjalistów z różnych zawodów medycznych, którzy mają kompetencje w swoich dziedzinach, rozumieją ideę prehabilitacji i co najważniejsze, chcą ją rozwijać. Udział w pracach zespołu jest całkowicie dobrowolny. Dzięki różnorodności zawodowej zespół jest komplementarny, co daje szeroką perspektywę oceny, ale też odpowiedzi na potrzeby pacjenta. Celem zespołu jest przygotowanie pacjentów oddziałów zabiegowych i onkologicznych. Zadania zespołu wpisują się w proces stałego podnoszenia jakości procedur świadczonych przez szpital, który pod kierownictwem dyrektora Zbigniewa Bajkowskiego w ostatnich latach ulega głębokim przemianom. Idea powołania zespołu zyskała akceptację i przychylność dyrekcji szpitala, a jednocześnie udało nam się także uzyskać wsparcie naukowe ze strony władz Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie.

Obecnie prehabilitacja jest poza zakresem zainteresowania NFZ – czy jest szansa, aby to się zmieniło?

Korzyści wynikające z prehabilitacji są bezsprzeczne. Ich głównym beneficjentem jest w pierwszej kolejności pacjent, ale nie bez znaczenia są też znaczne oszczędności wynikające z ograniczenia powikłań leczenia, ds. skrócenie czasu hospitalizacji, zmniejszenie zużycia antybiotyków, opatrunków specjalistycznych ds. W niektórych krajach funkcjonują specjalistyczne centra prehabilitacyjne, gdzie w ramach ubezpieczenia pacjenci są przygotowywani do leczenia obligatoryjnie. Leczenie operacyjne pacjenta, u którego występują tzw. Mnożniki ryzyka, czyli: niedożywienie, mała aktywność fizyczna, nałogi, niewłaściwie prowadzona farmakoterapia i wysoki poziom lęku, jest trudne i wielokrotnie droższe, zatem po prostu opłaca się czynniki te wyeliminować przed rozpoczęciem leczenia inwazyjnego. W zakresie kontroli politerapii, w Polsce wraz z Ustawą o Zawodzie farmaceuty otworzył się nowy zakres usług farmaceutycznych, w tym w przeglądach lekowych i edukacji, co wskazuje na nowy obszar kompetencji farmaceutów szpitalnych. Opiekę prehabilitacyjną należy jak najszybciej objąć refundacją i stać się procedurą obowiązkową, by pacjent w chwili rozpoczęcia leczenia był w możliwie najlepszej kondycji i miał największe szanse na szybki powrót do zdrowia. Żywię głęboką nadzieję, że NFZ dostrzeże w prehabilitacji wielką szansę na zwiększenie skuteczności i bezpieczeństwa, a także ograniczenie zbędnych kosztów wynikających z ryzyka realizacji procedur inwazyjnych.

Dr n. farm. Piotr Kaczmarczyk

Autor książki o niedożywieniu szpitalnym zatytułowanej BIAŁY GŁÓD. Czynny zawodowo farmaceuta szpitalny, obecnie w funkcji koordynatora ds. jakości gospodarki lekowej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. NMP w Częstochowie. Członek Naczelnej Rady Aptekarskiej, wiceprezes Rady Śląskiej Izby Aptekarskiej, przewodniczący Komisji Aptek Szpitalnych ŚIA. Wykładowca w dziedzinie farmakologii klinicznej, leczenia niedożywienia szpitalnego. Publicysta, autor ponad 200 publikacji popularyzatorskich i naukowych, a także licznych wykładów i doniesień konferencyjnych. Redaktor naczelny kwartalnika „Apothecarius”, członek rady naukowej miesięcznika „Farmakoekonomika szpitalna”.

Właściciel firmy szkoleniowo-badawczej INTERMEN. Twórca autorskiego programu optymalizacji gospodarki i logistyki lekowej szpitali.

O sobie: Moje zainteresowania zawodowe obejmują zagadnienia związane ze szpitalną gospodarką i logistyką lekową, jakością i bezpieczeństwem farmakoterapii, niedożywieniem klinicznym, prehabilitacją oraz opieką farmaceutyczną i komunikacją w ochronie zdrowia. Równolegle realizuję projekty naukowo-szkoleniowe i publicystyczne w obszarze leku naturalnego.

Pytania zadawał: lek. Michał Długaszek

Więcej na stronie: medycyna praktyczna

Źródło: medycyna praktyczna