Chlorek potasu w płynoterapii

Chlorek potasu w płynoterapii

Niedobór potasu może prowadzić do zaburzeń działania komórek mięśniowych i nerwowych. W celu szybkiego i precyzyjnego wyrównania powstałych braków pacjentowi można podać pozajelitowo roztwory chlorku potasu. Na co zwrócić uwagę podczas jego stosowania?

Spis treści

Potas w organizmie

Potas to główny kation płynu wewnątrzkomórkowego, w płynie zewnątrzkomórkowym występuje w niewielkiej ilości.[1] Jego prawidłowe stężenie w surowicy krwi u osoby dorosłej mieści się zwykle między 3,5 a 5,0 mEq/l.[2],[3] Elektrolit ten bierze udział w regulacji potencjału błonowego komórek nerwowych i mięśniowych. Podczas procesu repolaryzacji, w którym to zostaje przywrócona polaryzacja błony komórkowej komórek, jony potasu przemieszczają się z zewnątrz do wnętrza komórki (a jony sodu w przeciwnym kierunku). Zmiany stężenia potasu w organizmie najczęściej uwidaczniają się w postaci zaburzeń pracy serca i mięśni szkieletowych.[2],[4] Oprócz tego pojawiają się objawy zakłóconej pracy nerek oraz braku równowagi kwasowo-zasadowej.[5]

Zależność między potasem a glukozą

Wraz z przemieszczaniem się glukozy z krwi do komórek pod wpływem insuliny, do kompartmentu wewnątrzkomórkowego przechodzi również potas.[2] Z tego względu podczas podawania roztworów glukozy dożylnie, obecna hipokaliemia może się pogłębiać.[6] To właśnie dlatego podczas wyrównywania kwasicy ketonowej w przebiegu cukrzycy u części pacjentów z czasem obserwuje się hipokaliemię.[2],[5]

Hipokaliemia – wskazanie do podania chlorku potasu

Wskazaniami do podania chlorku potasu są stany przebiegające z hipokaliemią. Podczas niej dochodzi do obniżenia stężenia potasu we krwi poniżej prawidłowych wartości (<3,5 mmol/l).[3],[5]

Objawy hipokaliemii

Organizm może częściowo kompensować powstałą hipokaliemię, między innymi poprzez przesunięcie jonów potasu z komórek do płynu zewnątrzkomórkowego czy zmniejszenie wydalania go wraz z moczem.[1] Czasami jednak to nie wystarcza. Znaczne obniżenie stężenia potasu we krwi może objawiać się:

  • zaburzeniami pracy serca (np. torsade de pointes),
  • zaparciami,
  • bezmoczem (anurią),
  • nieprawidłowościami neurologicznymi (np. parestezjami).

Ciężka hipokaliemia prowadzi do groźnych powikłań, które mogą zakończyć się śmiercią pacjenta.[5]

Przyczyny hipokaliemii

Hipokaliemia często współtowarzyszy innym zaburzeniom wodno-elektrolitowymi i równowagi kwasowo-zasadowej. Może mieć złożone przyczyny, wśród których znajdują się m.in.:

  • przewlekła niewydolność nerek,
  • hiperaldosteronizm,
  • ciężkie wymioty lub biegunka,
  • zażywanie niektórych leków (np. diuretyków pętlowych lub tiazydowych, glikokortykosteroidów, leków przeczyszczających),
  • kwasica ketonowa.[2],[5]

Wyrównanie hipokaliemii

Potas podaje się drogą doustną, dojelitową lub pozajelitową. W przypadku lekkiej do umiarkowanej hipokaliemii (K+ ≥2,5 mmol/l, bez objawów hipokaliemii) wyrównywać można ją doustnie. Drogę pozajelitową wybiera się, gdy droga doustna lub dojelitowa nie jest możliwalub nie pozwala na osiągnięcie wymaganego stężenia potasu w surowicy w odpowiednim czasie (K+ <2,5 mmol/l lub objawy hipokaliemii). Preferencyjną formą potasu jest chlorek potasu. [2],[5],[6]

Charakterystyka preparatów z chlorkiem potasu

Na rynku obecne są dwa główne rodzaje preparatów z chlorkiem potasu do podania pozajelitowego. Pierwsze z nich to koncentraty KCl do sporządzania infuzji, które przed użyciem wymagają rozcieńczenia w odpowiedniej ilości rozpuszczalnika. Najczęściej jest to 15% roztwór chlorku potasu. Rozcieńcza się go w roztworze do infuzji (zwykle 0,9% roztworze chlorku sodu), którego ilość nie może być mniejsza niż 50-krotność objętości rozcieńczanego chlorku potasu.[6] Niedopuszczalne jest podanie go w formie stężonej, ponieważ może to spowodować natychmiastowy zgon pacjenta z powodu zatrzymania akcji serca w przebiegu ciężkiej hiperkaliemii.[1],[6],[7]

Drugie z nich to gotowe roztwory do infuzji, w których znajduje się już rozcieńczony KCl w rozpuszczalniku (zwykle w 0,9% roztworze chlorku sodu). Nie wymagają one rozcieńczenia przed użyciem, stężenie chlorku potasu jest jednak w nich z góry ustalone (np. 0,3%).[7],[8],[9].

Należy zwrócić uwagę, że roztwory KCl w NaCl dostarczają do organizmu nie tylko potasu i chlorku, ale również sodu.[6],[9]

Dawka potasu i szybkość infuzji

Dawkę i szybkość infuzji ustala się indywidualnie w zależności od stanu pacjenta i stopnia niedoborów.[5]

Standardowa dawka dobowa dla osoby dorosłej wynosi między 0,8 a 2 mmol potasu na kilogram masy ciała. Mając do dyspozycji koncentrat 15% roztworu chlorku potasu, to w 1 ml takiego roztworu znajduje się 150 mg chlorku potasu. Odpowiada to 2 mmol jonów K+ oraz 1 mml jonów Cl–.[6] Stąd dla osoby dorosłej o masie 70 kilogramów przy dawce dobowej 1 mmol potasu, konieczne będzie wykorzystanie 70 ml 15% KCl. Taką dawkę leku obowiązkowo należy rozcieńczyć w rozpuszczalniku (np. 0,9% NaCl) i podawać stopniowo, w ciągu kilku godzin.

Szybkość infuzji powinna wynosić około 10 mmol/godz. Nie można przy tym prowadzić jej zbyt szybko, przekraczając szybkość powyżej 20 mmol/godz.[5],[6]. Jeśli jednak szybkie podanie dużej dawki jest konieczne, należy przeprowadzić je do żyły centralnej.[5]

Środki ostrożności przy podawaniu KCl

Podanie chlorku potasu jest przeciwwskazane w przypadku objawów hiperkaliemii.[6] Stan ten objawia się m.in. osłabieniem mięśni szkieletowych, bradykardią, charakterystycznymi zmianami w zapisie EKG.[5] Podając chlorek potasu, trzeba również zachować ostrożność, stosując u pacjenta leki zwiększające zawartość potasu w organizmie (np. diuretyki oszczędzające potas, inhibitory konwertazy angiotensyny, niesteroidowe leki przeciwzapalne).[2],[6]

Podczas terapii chlorkiem potasu należy regularnie kontrolować stężenie elektrolitów w surowicy krwi. Częstość pomiaru elektrolitów należy dostosować do stanu pacjenta. To szczególnie istotne przy pacjentach podatnych na przeciążenie potasem, np. z niewydolnością nerek. Ponadto pomocne może być włączenie ciągłego monitorowania pracy serca, aby zaobserwować zmiany w elektrokardiogramie (EKG) występujące zarówno przy hipokaliemii, jak i hiperkaliemii.[2],[6]

Podsumowanie – KCl w płynoterapii

Chlorek potasu podaje się pozajelitowo w celu wyrównania umiarkowanej do ciężkiej hipokaliemii. Pojawia się ona między innymi w przebiegu przewlekłej niewydolności nerek, hiperaldosteronizmie, a także podczas ciężkich wymiotów, biegunki lub stosowania niektórych leków. Chlorek potasu występuje w formie koncentratu do sporządzania infuzji (konieczność rozcieńczenia przed podaniem) lub roztworów z już rozcieńczonym KCl. Podczas terapii powinno się kontrolować gospodarkę elektrolitową pacjenta, warto także monitorować zmiany na EKG.

Wykaz źródeł

[1] Konturek S: Fizjologia człowieka. Tom III. Oddychanie, czynności nerek, równowaga kwasowo-zasadowa, płyny ustrojowe. Kraków 2001

[2] McMahon RS, Bashir K: Potassium Chloride. [Updated 2023 May 8]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557785

[3] Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W, Solnica B.: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Volumed, Wrocław 1998

[4] Konturek S: Fizjologia człowieka. Tom I. Fizjologia ogólna, krew i mięśnie. Kraków 2003

[5] Gajewski P: Interna Szczeklika. 2023

[6] ChPL: Kalium chloratum 15% Kabi. Koncentrat do sporządzania roztworu do infuzji. Nr pozwolenia: 17429

[7] World Health Organization: Medication safety in high-risk situations. 2019

[8] Fresenius Kabi: Potassium Chloride in Sodium Chloride – Information for Health Professionals https://www.fresenius-kabi.com/au/products/Potassium_Chloride_in_Sodium_Chloride [dostęp: 01.12.2023]

[9] ChPL: Kalii chloridum 0,3% + Natrii chloridum 0,9% Kabi. Roztwór do infuzji. Nr pozwolenia: 22195

Ostatnie wpisy

Najnowszy wpis