Czy u każdego pacjenta należy wprowadzać płynoterapię?

Płynoterapia pozajelitowa to jedna z częściej przeprowadzanych procedur medycznych  w szpitalu. Nie powinna być jednak rutynowo wprowadzana u każdego pacjenta. Co zatem decyduje o podaniu płynów?

Spis treści

• Czy u każdego pacjenta należy wprowadzać płynoterapię?
• Płynoterapia – czy zawsze przyniesie korzyść?
• Na co zwrócić uwagę przy włączaniu płynoterapii?
• Szpital = płynoterapia pozajelitowa?
• Ryzyko niepotrzebnej płynoterapii

Płynoterapia – czy zawsze przyniesie korzyść?

Płynoterapia polega na podawaniu płynów w celach terapeutycznych lub jako środek zapobiegawczy. U każdego pacjenta należy zadbać o bieżące uzupełnianie wody i elektrolitów, aby nie dopuścić do odwodnienia (np. drogą doustną). Niemniej decyzja o włączeniu płynoterapii pozajelitowej każdorazowo powinna być poparta odpowiednimi wskazaniami medycznymi.[1] Z tego względu wyznacznikiem podania płynów nie może być sam fakt hospitalizacji pacjenta, czy chęć poprawy jego komfortu psychicznego. Należy podkreślić, że roztwory do infuzji to produkty lecznicze, które posiadają konkretne wskazania do stosowania, przeciwwskazania oraz działania niepożądane. Podobnie jak inne leki powinny być stosowane w konkretnych sytuacjach klinicznych, tak aby nie doprowadzić do powikłań.[2]

Na co zwrócić uwagę przy włączaniu płynoterapii?

Po przyjęciu do szpitala pacjent powinien być oceniony pod kątem konieczności podania płynów. Przed włączeniem płynoterapii pozajelitowej należy przeanalizować:

• dotychczasowe spożycie płynów przez pacjenta,
• możliwe drogi uzupełnienia płynów i elektrolitów (doustnie, dojelitowo, pozajelitowo),
• wyniki badania fizykalnego i parametrów klinicznych (m.in. puls, ciśnienie tętnicze krwi),
• równowagę wodno-elektrolitową (wyniki badań laboratoryjnych),
• choroby współistniejące.[2],[3]

Szpital = płynoterapia pozajelitowa?

Pacjenci przebywający w szpitalu mogą wymagać uzupełnienia płynów w celu wyrównania powstałych zaburzeń wodno-elektrolitowych, uzupełnienia objętości łożyska naczyniowego lub zapobiegania odwodnieniu. Należy zwrócić uwagę, że wybór drogi podania płynów ma znaczenie. Preferencyjną drogą uzupełnienia płynów jest kolejno:

• droga doustna,
• droga dojelitowa,
• droga pozajelitowa (dożylna, podskórna, doszpikowa).

Droga pozajelitowa bywa niezbędna, gdy pacjentowi trzeba podać w krótkim czasie odpowiednią ilość płynów (np. wstrząs hipowolemiczny, sepsa). Można ją wybrać również w sytuacji, gdy pacjentowi podawane są już leki drogą dożylną. Pozajelitowe uzupełnianie płynów należy jednak przerwać najwcześniej, gdy tylko to możliwe.[1],[2],[3]

Ryzyko niepotrzebnej płynoterapii

Podawanie płynów, szczególnie pozajelitowo, wiąże się z możliwością powikłań. Podanie płynów bez wskazań naraża pacjenta na ryzyko:

• przeciążenia płynami,
• zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej,
• infekcji i stanu zapalnego w miejscu założenia dostępu naczyniowego.[2],[4]

Może to pogorszyć wyniki prowadzonej terapii, a wybranych przypadkach doprowadzić do ciężkich zdarzeń niepożądanych lub śmierci. Według National Institute for Health and Care Excellence (NICE) nawet 1 na 5 pacjentów cierpi na powikłania związane z niewłaściwym podaniem płynów.[3]

Wykaz źródeł

[1] Marx G, Schindler AW, Mosch C, et al. Intravascular volume therapy in adults: Guidelines from the Association of the Scientific Medical Societies in Germany. Eur J Anaesthesiol. 2016;33(7):488-521

[2] Czuczwar M., Szczeklik W.: Praktyka kliniczna – przewodnik płynoterapii. Powikłania płynoterapii dożylnej. Med. Prakt., 2020; 9: 110–113

[3] NICE: Intravenous fluid therapy in adults in hospital. Clinical guideline [CG174]. Last updated:05 May 2017

[4] Gorski L et al.: Infusion Therapy Standards of Practice. Infusion Nurses Society. 8th edition. 2021