Syntetyczne koloidy i ich rola we współczesnej płynoterapii

Syntetyczne koloidy i ich rola we współczesnej płynoterapii

Syntetyczne koloidy wprowadzono do lecznictwa jako ekonomiczną alternatywę dla koloidów naturalnych. Jaką rolę pełnią one we współczesnej płynoterapii?

Spis treści

Jakie rodzaje płynów wykorzystuje się w płynoterapii?

W celu krótkotrwałego zwiększenia objętości krwi krążącej można zastosować roztwory krystaloidów lub koloidów. Koloidy uważa się za skuteczniejsze w utrzymywaniu ciśnienia osmotycznego ze względu na ich dłuższe przebywanie w przestrzeni wewnątrznaczyniowej. Opublikowane przeglądy systematyczne wykazały jednak, że koloidy podawane dożylnie nie są efektywniejsze niż krystaloidy w zmniejszaniu śmiertelności. Co więcej, ich efekt i czas przebywania w przestrzeni wewnątrznaczyniowej różni się w zależności od rodzaju użytej substancji.[1] Chociaż najnowsze wytyczne zalecają stosowanie głównie roztworów krystaloidów podczas dożylnej resuscytacji płynowej, koloidy wciąż pozostają dostępną opcją terapeutyczną dla pacjentów wymagających szybkiego uzupełnienia objętości osocza.[2],[3]

Roztwory koloidalne

Koloidy wykorzystywane w płynoterapii możemy podzielić na koloidy naturalne, do których zaliczamy roztwory albumin (HAS – human albumin serum), oraz koloidy syntetyczne.[4] Celem opracowania roztworów syntetycznych koloidów było znalezienie ekonomicznego i efektywnego preparatu pozwalającego na zwiększenie stabilizacji hemodynamicznej pacjentów.[5]

Idealny syntetyczny substytut osocza powinien:

  • być izoonkotyczny i izotoniczny,
  • nie zwiększać lepkości osocza,
  • dawać odpowiedni efekt objętościowy i mieć przewidywalny wewnątrznaczyniowy okres półtrwania,
  • szybko się degradować bez akumulacji wewnątrzkomórkowej lub być wydalany przez nerki,
  • nie wykazywać niekorzystnego działania farmakologicznego,
  • nie stwarzać ryzyka działań niepożądanych,
  • być tani i nadawać się do przechowywania przez długi czas w temperaturze pokojowej.[6]

Jednym z najczęściej stosowanych płynów z tej grupy są roztwory hydroksyetylowanej skrobi (HES), które zostały już opisane we wcześniejszym artykule [5]:

Hydroksyetylowana skrobia i jej zastosowanie w płynoterapii

Oprócz HES, do syntetycznych koloidów zaliczamy także:
  • roztwory żelatyny,
  • roztwory dekstranów.

Roztwory żelatyny w płynoterapii

Zarejestrowane i dostępne w Polsce roztwory żelatyny składają się z modyfikowanej płynnej żelatyny o stężeniu 3% rozpuszczonej w roztworze o składzie jonowym zbliżonym do płynu pozakomórkowego.[7] Żelatynę pozyskuje się z kolagenu bydlęcego poprzez jego denaturację i hydrolizę, a następnie poddanie produktów dodatkowym modyfikacjom chemicznym, które przyczyniają się do zwiększenia ich rozpuszczalności w temperaturze pokojowej. Pomimo tego, roztwory żelatyny mogą precypitować przy długotrwałym magazynowaniu lub przy przechowywaniu w niskich temperaturach, przez co zdarza się, że wymagają ogrzania przed podaniem pacjentowi.[6]

Wskazania do stosowania roztworów żelatyny

Wskazania do stosowania roztworów żelatyny obejmują leczenie względnego niedociśnienia wywołanego przez leki obniżające ciśnienie w mechanizmie porażenia naczyń wskutek narkozy oraz szybkie, doraźne leczenie wstrząsu:

  • hipowolemicznego, który może być spowodowany krwotokiem, odwodnieniem, przeciekiem włosowatym lub oparzeniem,
  • naczyniowego o pochodzeniu chirurgicznym, zakaźnym, toksycznym lub będącego skutkiem urazu.

Jeżeli chory utracił więcej niż 20% objętości krwi (co odpowiada 1,5 litra krwi u osoby dorosłej), zazwyczaj występuje konieczność podania krwi oraz dodatkowo roztworu żelatyny. Należy jednak pamiętać, aby używać przy tym dwóch osobnych zestawów infuzyjnych.[6]

Działania niepożądane oraz przeciwwskazania dla roztworów żelatyny

Istotne działanie niepożądane mogące wystąpić podczas podawania roztworów żelatyny to reakcja anafilaktyczna. Preparaty te są przeciwwskazane u pacjentów ze znaną lub podejrzewaną nadwrażliwością na żelatynę. Roztworów nie wolno także używać u pacjentów z hiperkaliemią, zasadowicą metaboliczną oraz z przewodnieniem w przeważającym stopniu pozakomórkowym. Chociaż nie zaobserwowano działania toksycznego na płód, roztworów żelatyny nie można także podawać kobietom w ciąży ze względu na ryzyko ciężkiej reakcji anafilaktycznej.[7]

W celu wykluczenia potencjalnych działań niepożądanych podczas infuzji monitoruje się u pacjenta parametry hemodynamiczne, hematologiczne oraz układ krzepnięcia.[7] Roztwory żelatyny są szybko wydalane przez nerki, co wiąże się także ze zwiększoną diurezą i może prowadzić do odwodnienia pacjenta. Gdyby do niego doszło, pacjentowi należy dożylnie podać roztwór krystaloidów.[6]

Roztwory dekstranów w płynoterapii

Dekstrany to neutralne polisacharydy o dużej masie cząsteczkowej, zbudowane z cząsteczek glukozy. Pozyskuje się je z sacharozy poprzez syntezę enzymatyczną z wykorzystaniem bakterii z rodzaju Leuconostoc mesenteroides lub dextranicum.[6] Podobnie jak w przypadku roztworów albuminy, osmolarność roztworów zawierających wyłącznie cząsteczki dekstranów jest niewystarczająca dla płynu infuzyjnego, dlatego preparaty te zawierają dodatek elektrolitów. Komercyjnie dostępne roztwory dekstranów mają średnią masę cząsteczkową od 40 kDa (dekstran 40) do 70 kDa (dekstran 70) oraz stężenie 3%, 6% lub 10%.[8]

Obecnie w Polsce dostępny jest tylko jeden preparat z tej grupy zawierający dekstran 40 o stężeniu 10%.[9] Takie stężenie dekstranu 40 umożliwia podwójne zwiększenie objętości osocza w stosunku do objętości przetoczonego płynu i stosowane jest zwykle w celu poprawy mikrokrążenia po zabiegach chirurgii naczyniowej.[8]

Wskazania do stosowania roztworów dekstranów

Roztwory dekstranu 40 stosuje się w celu zwiększenia objętości krwi krążącej w leczeniu niektórych rodzajów wstrząsu, np. wstrząsu hipowolemicznego, który mógł być spowodowany:

  • oparzeniem,
  • zabiegiem chirurgicznym,
  • krwotokiem,
  • urazem.

Dodatkowo dekstran 40 może być podawany zapobiegawczo:

  • w celu poprawy właściwości reologicznych krwi, aby nie doszło do jej nadmiernego zagęszczenia,
  • gdy istnieje ryzyko zaburzeń mikrokrążenia,
  • u pacjentów poddawanych zabiegom chirurgicznym o dużym ryzyku powikłań zakrzepowo-zatorowych w celu uniknięcia wystąpienia zakrzepów żylnych i zatorów płucnych,
  • jako płyn główny lub składnik płynu do wypełnienia aparatu płuco-serce w zabiegach chirurgicznych z użyciem krążenia pozaustrojowego (działa przeciwwstrząsowo i przeciwzakrzepowo).[9]

Działania niepożądane oraz przeciwwskazania dla roztworów dekstranów

Roztwory dekstranów mogą powodować reakcje nadwrażliwości, od łagodnych, objawiających się zaczerwienieniem lub pokrzywką, do ciężkich, przy których może wystąpić obniżenie ciśnienia tętniczego, zapaść naczyniowa lub wstrząs anafilaktyczny.[9]

Poza stwierdzoną nadwrażliwością na dekstrany lub inne substancje pomocnicze, przeciwwskazania do stosowania roztworów dekstranów obejmują:

  • rozwinięty obrzęk płuc lub zagrożenie rozwoju obrzęku płuc,
  • ciężką niewydolność krążenia,
  • ciężkie nadciśnienie tętnicze,
  • niewydolność nerek (poziom kreatyniny osoczowej powyżej 177 μmol/l) z ciężką oligurią lub anurią.

Podanie większych ilości roztworów dekstranu może wiązać się z wydłużeniem czasu krwawienia, dlatego nie powinno się ich podawać także u pacjentów ze skazami krwotocznymi, trombocytopenią czy krwotocznym udarem mózgu.[9]

Wykaz źródeł

[1] Bunn F, Trivedi D: Colloid solutions for fluid resuscitation, 2012, Cochrane Database of Systematic Reviews.

[2] National Clinical Guideline Centre (UK): Intravenous Fluid Therapy: Intravenous Fluid Therapy in Adults in Hospital, 2013, Royal College of Physicians (UK)

[3] Rhodes A et al: Surviving Sepsis Campaign: International Guidelines for Management of Sepsis and Septic Shock: 2016, 2017, Intensive Care Medicine, 43, 304–377

[4] Gajewski P(red.) Interna Szczeklika 2022. Dożylne leczenie płynami.

[5] Hilbert-Carius P et al: Synthetic colloid resuscitation in severely injured patients: analysis of a nationwide trauma registry (TraumaRegister DGU), 2018, Scientific reports vol. 8,1 11567.

[6] Ertmer C et al: Relevance of non-albumin colloids in intensive care medicine, 2009, Best Practice & Research Clinical Anaesthesiology, 23(2), 193–212.

[7] ChPL: GELOPLASMA. Roztwór do infuzji. Nr Pozwolenia: 12422

[8] Hahn RG: Colloid fluids, w: Clinical Fluid Therapy in the Perioperative Setting, 2015, Cambridge: Cambridge University Press. 10–20

[9] ChPL: 10% DEKSTRAN 40 000 FRESENIUS, 100 mg/ml. Roztwór do infuzji. Nr Pozwolenia: R/2127

Ostatnie wpisy

Najnowszy wpis